Sức mệnh đồng hành cùng dân tộc
Ngày 4-3-1959, Ủy ban Khoa học Nhà nước, tổ chức tiền thân của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), được thành lập theo Sắc lệnh số 016-SL của Chủ tịch Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Sự ra đời của Ủy ban là minh chứng cho tầm nhìn chiến lược của Ðảng và Nhà nước ta về vai trò động lực của khoa học, công nghệ trong hoàn cảnh đất nước còn đang đối mặt với muôn vàn khó khăn, gian khổ.
Ngay từ khi thành lập, Ủy ban Khoa học Nhà nước đã xác định sứ mệnh là phục vụ ba mục tiêu quốc gia về sản xuất, dân sinh và quốc phòng. Trong điều kiện khoa học – kỹ thuật còn non trẻ, Ủy ban Khoa học Nhà nước đã hoàn thành xuất sắc nhiều nhiệm vụ cấp bách, đồng thời xây dựng những nền móng cơ bản về khoa học, kỹ thuật. Đất nước luôn ghi nhớ công lao của các nhà khoa học, nhà quản lý như Trần Đại Nghĩa, Hồ Đắc Di, Tôn Thất Tùng, Tạ Quang Bửu, Lương Định Của, Bùi Huy Đáp… cùng sự đóng góp thầm lặng của thế hệ cán bộ khoa học đầu tiên.
Sau thống nhất, lực lượng khoa học và công nghệ nước nhà lại cùng với nhân dân cả nước nỗ lực hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế trong hoàn cảnh bị bao vây, cấm vận. Đây là thời kỳ tiếp tục thử thách ý chí và nhiệt huyết nghiên cứu của các cán bộ khoa học Việt Nam.
Bằng trí tuệ, nghị lực và tinh thần tự cường, lực lượng khoa học và kỹ thuật Việt Nam đã vươn lên mạnh mẽ. Chính trong những năm tháng khó khăn này, các công trình thế kỷ của Việt Nam đã được xây dựng như Nhà máy thủy điện Hòa Bình; đường dây tải điện 500kV Bắc – Nam… do đội ngũ cán bộ khoa học và kỹ thuật tham gia thiết kế, thi công.
Từng bước, lực lượng khoa học và công nghệ Việt Nam không ngừng học hỏi để trưởng thành, tham gia tích cực vào công cuộc đổi mới đất nước do Đảng ta khởi xướng, xóa bỏ cơ chế bao cấp, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mở rộng hợp tác và giao lưu quốc tế.
Đó thực sự là các nỗ lực phi thường trong những hoàn cảnh khắc nghiệt nhất của lịch sử, là bài học về thực thi sứ mệnh của khoa học và công nghệ trong gánh vác sứ mệnh chung của quốc gia và dân tộc, thực sự truyền cảm hứng cho các thế hệ hôm nay trên con đường phát triển khoa học và công nghệ phục vụ các mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Xung lực, đột phá cho tương lai
Gần sáu mươi sáu năm sau, ngày 22/12/2024 Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Khẳng định phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc.
Cũng ở nửa cuối năm 2024, Trung tâm Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 tại Thành phố Hồ Chí Minh, một phần trong mạng lưới toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) được thành lập. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu bật 6 ý nghĩa quan trọng của việc thành lập Trung tâm. Trong đó, cụ thể hóa, thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, ứng dụng các thành tựu của cách mạng công nghiệp lần thứ 4; đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và nghị quyết của Trung ương; đáp ứng yêu cầu khách quan của thực tiễn trong phát triển đất nước; góp phần vào hội nhập sâu rộng trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.
Bước sang năm 2025 lịch sử, kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Năm được xem là đặc biệt quan trọng, năm tăng tốc, bứt phá, về đích; phấn đấu đạt kết quả cao nhất các mục tiêu, chỉ tiêu của Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm (2021-2025). Việt Nam tích cực tham gia vào Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thúc đẩy chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực. Khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành các yếu tố quan trọng mang tính quyết định đối với sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước, đóng góp thiết thực, toàn diện trên mọi lĩnh vực, như y tế, nông nghiệp, công nghiệp, công nghệ thông tin, quốc phòng – an ninh.
Việc ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được coi là động lực chính cho tăng trưởng kinh tế trong thời kỳ mới. Hướng đến thực hiện thành công hai mục tiêu 100 năm mà Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra. Cụ thể, đến năm 2030, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng: Là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, nay là nước Cộng hoà XHCN Việt Nam: Trở thành nước phát triển, thu nhập cao, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
HCMC C4IR