Bước đột phá thu hút nhân tài, nhân lực chất lượng cao
Trong thời đại chuyển đổi số và cạnh tranh toàn cầu về tri thức, việc thu hút và trọng dụng nhân tài, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành yêu cầu cấp thiết để nâng cao năng lực nội sinh và sức cạnh tranh quốc gia.
Trên cơ sở chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Bộ Nội vụ phối hợp cùng Bộ KH&CN và các bộ, ngành liên quan đang gấp rút hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao. Mục tiêu là đưa về nước ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực then chốt, làm nòng cốt dẫn dắt phát triển khoa học công nghệ (KH&CN), đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số (CĐS) quốc gia.
Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo năm 2025, tạo nền tảng vững chắc để thu hút nhân tài, thúc đẩy phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Luật này bám sát tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, trao quyền cho nhà khoa học về sở hữu trí tuệ, tài chính, quyền khai thác thương mại, đồng thời cho phép áp dụng cơ chế đãi ngộ linh hoạt, kể cả “vượt khung” lương.
Chính sách mới không chỉ dừng ở ưu đãi tài chính mà còn bao gồm các yếu tố phi tài chính như tạo môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp, cơ sở vật chất hiện đại, cơ hội hợp tác quốc tế và phát triển sự nghiệp. Đặc biệt, luật hướng tới thu hút chuyên gia người Việt ở nước ngoài, chuyên gia quốc tế có kinh nghiệm và kiến thức chuyên sâu.
Song song đó, Quốc hội cũng thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025 (CNCNS), xác định công nghiệp bán dẫn là ngành kinh tế trụ cột, đồng thời đặt nền tảng pháp lý cho trí tuệ nhân tạo (AI) và tài sản số. Đây là cơ hội để Việt Nam hình thành hệ sinh thái công nghệ tiên tiến, thu hút và giữ chân các nhân tài công nghệ cao.
Cơ chế, chính sách cụ thể thu hút nhân tài
Theo ông Mai Ánh Hồng – Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ KH&CN), hiện nay, khung pháp lý hiện hành đã khá hoàn thiện, tạo bước đột phá thu hút nhân tài, nhân lực chất lượng cao. Song, việc triển khai cần nhanh chóng, đồng bộ với các luật khác như Luật Ngân sách, Luật Viên chức… để tránh tình trạng thủ tục rườm rà. Ông nhấn mạnh, cơ chế “vượt khung” không phải là đặc ân, mà là điều kiện tối thiểu để nhân tài có thể yên tâm làm việc, cống hiến. Đồng thời, Bộ KH&CN đang tích cực triển khai Chiến lược thu hút nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn 2050.
Nhằm cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57, Luật KH, CN, ĐMST, Luật CNCNS, Bộ KH&CN tập trung xây dựng và ban hành các quy định cụ thể về cơ chế chấp nhận rủi ro; cơ chế tự chủ đối với các tổ chức khoa học và công nghệ công lập; chính sách ưu đãi vượt trội để phát triển công nghiệp bán dẫn; chính sách thu hút, sử dụng và trọng dụng đối với nhân tài, nhân lực chất lượng cao và quy định về phân chia lợi ích từ kết quả nghiên cứu.
Bộ KH&CN đã xây dựng, tổ chức triển khai Đề án “Phát triển, trọng dụng nhân tài, nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển KH, CN, ĐMST và CĐS quốc gia”; phát triển các chương trình quốc gia có mục tiêu cụ thể để thu hút các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về làm việc, cũng như các chuyên gia nước ngoài có kinh nghiệm.
Bộ đầu tư nâng cấp phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế, xây dựng khu công nghệ cao, vườn ươm, đồng thời thúc đẩy hợp tác giữa nghiên cứu và doanh nghiệp để thương mại hóa sản phẩm khoa học. Ngoài ra, Bộ mở rộng hợp tác quốc tế, hỗ trợ nhà khoa học Việt tham gia dự án toàn cầu và mời gọi tập đoàn công nghệ lớn đặt trung tâm R&D tại Việt Nam, tạo nền tảng vững chắc cho đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Các thủ tục và quy định hành chính sẽ được Bộ giảm thiểu, bảo đảm quyền tự chủ tối đa cho nhà khoa học; cung cấp nguồn lực (tài chính, trang thiết bị, cơ sở dữ liệu) cho hoạt động nghiên cứu và thử nghiệm. Cùng với đó, thay vì nặng về quy trình, công tác đánh giá được Bộ thực hiện dựa trên hiệu quả và sản phẩm tập trung vào kết quả đầu ra, các công bố quốc tế, bằng sáng chế, sản phẩm thương mại hóa có giá trị.
Ông Mai Ánh Hồng cho rằng: “Các cơ chế, chính sách mới, đặc biệt là Luật KH, CN và ĐMST, Luật CNCNS được kỳ vọng sẽ tạo ra môi trường thực sự hấp dẫn, là tiền đề quan trọng để thu hút, giữ chân và phát huy tối đa tiềm năng của nhân tài, mang lại những đột phá chiến lược cho các lĩnh vực công nghệ mũi nhọn của Việt Nam”.
HCMC C4IR